مروری بر تجربه‌ی موفق یک خیریه‌ی مجازی
خیریه‌ی همت، مشهورترین و فعال‌ترین خیریه‌ی کاملا آنلاینی است که به مدد ارتباطات رسانه‌ای موسسینش تجربه‌ای موفق و موثر را خلق کرده است. این خیریه‌ی برخط به صورت موضوعی از خیرین خُرد پول و کمک جمع می‌کند و تا لحظه‌ی تنظیم این گزارش برای ۲۷۵۲ مورد بیش از ۱۰میلیارد تومان کمک جمع‌آوری کرده است. در کتاب «جمع‌سپاری؛ پیشران کسب‌وکار نوین» که به عنوان اولین کتاب مرجع جمع‌سپاری و به همت سازمان مدیریت صنعتی منتشر شده نیز این خیریه به عنوان نمونه و مدل موفق از مدیریت به سبک جمع‌سپاری در کشور نام‌برده شده است. جمع‌سپاری مالی یک از فعالیت‌هایی است که از طریق «پلتفرم بله» آسان‌تر از پیش انجام می‌شود و به همین دلیل «خیریه‌ی همت» در این پلتفرم نیز به صورت فعال حضور دارد؛ به همین بهانه داستان شکل‌گیری و رشد این خیریه را مرور می‌کنیم.
مهدی قمصریان، مدیرعامل خیریه همت، درباره‌ی چگونگی شروع این فعالیت می‌گوید: «14 شهریور سال 90 بود که یکی از دوستانم به من پیامک زد و گفت 400-300 هزار تومان برای خرید یک یخچال جهیزیه کم دارند. من آن زمان دستم خالی بود، برای همین با خودم گفتم همان کاری که دوست من کرده من هم برای چند نفر از دوستان دیگرم انجام دهم. زبان پیامک را کمی تغییر دادم و نوشتم هرکی پایه است بسم‌الله، همت کنید این پول جمع شود. به فاصله نیم ساعت این پول جمع شد و من به دوستم اطلاع دادم. این کار به من خیلی چسبید. با خودم فکر کردم همه ما یک دالان‌های پیرامونی داریم و ظرفیت‌هایی دورمان است که باید آنها را بسیج کنیم. فقط باید یک مجموعه‌ای باشد که آنها را هماهنگ و یک‌کاسه کند. فکر کردم این کار را به‌صورت یک خیریه خودمانی و خودجوش؛ ویژه افراد پیرامون راه‌اندازی کنیم. این نقطه شروع بود؛ اما کار آن‌قدر گسترده شد که مجبور شدیم ضرورتاً مجوز بگیریم و از طریق مجوز قانونی کار را ادامه بدهیم».
گزارش‌های مهربانی؛ عامل مهم جلب اعتماد مردم
خیریه‌ی همت یک خیریه مجازی است که تاکنون توانسته است اعتماد بسیاری از مردم و رسانه‌ها را برای جلب کمک‌های مردمی جلب کند و قمصریان می‌گوید: «به دلیل محدودیت منابع، ترجیح دادیم رویکرد موضوع محوری را دنبال کنیم. یک موضوع خاص را شناسایی می‌کنیم و بعدازآن سعی می‌کنیم کاروان عمومی را بسیج کرده و از طریق جمع‌سپاری برای حل آن مشکل و مسأله کاری کنیم. اتفاق خوبی که می‌افتد اینکه بعد از جمع‌آوری کمک‌ها وقتی به سقف لازم می‌رسیم، بلافاصله اطلاع‌رسانی می‌کنیم که کمک‌ها کافی‌اند و سپس در قالب گزارش مهربانی آن را منتشر می‌کنیم. از این طریق اتفاق خوبی که می‌افتد، جلب اعتماد و جذب نگاه‌ها به سمت خیریه همت است». تا لحظه‌ای که با شما صحبت می‌کنم نیز 2752 کار در خیریه انجام‌شده که ریزودرشت آن جمع ریالی‌اش بیش از 10 میلیارد تومان بوده است.
اولویت‌ها و شیوه‌ی کار خیریه همت
جهیزیه و درمان، اولویت‌هایی‌اند که خیریه همت برای خودش تعریف کرده است. اولویت‌هایی که هر دوزندگی‌بخش هستند. شیوه‌ی کاری این خیریه چنین است که پولی به نیازمند نمی‌دهد بلکه خودش وارد میدان می‌شود و آنچه را که نیازمند به آن نیاز دارد، تهیه می‌کند؛ از دارو گرفته تا هزینه‌های درمان و معاش زندگی.
تنها مسیر کمکشان نیز کمک‌های مردمی است و مدیر خیریه همت می‌گوید: «در خیریه همت هیچ‌گونه فعالیت اقتصادی یا درآمدزایی نداریم. خیلی‌ها این کار ما را اشتباه می‌دانند؛ اما من این را قبول ندارم. معتقدم تا زمانی که روزی برسد این کار را انجام می‌دهیم. مثل همان پیامک یخچال. روزی هم نرسد حتماً ما نمی‌توانیم. در این خیریه بیشتر به کیفیت و کمتر به کمیت اهمیت می‌دهیم. مهم نیست این کار ما چقدر ادامه دارد. هر زمان مردم مایل به کمک بودند در اینجا باز است. هر زمان نبودند اینجا درش بسته است. خیریه همت مثل رودخانه است. ما چیزی جمع نمی‌کنیم و سد نیستیم. هر پولی بیاید برای کار خیر برسد به سرعت می‌رود. قصد کارهای بزرگ و سرمایه‌گذاری هم نداریم. حتی در اساسنامه مجوزی که نیروی انتظامی می‌دهد یک‌بندی وجود داشت که در آن بند ذکر کرده بود هیات امنا می‌توانند 10 درصد از درآمد خیریه را صرف حقوق و پاداش کنند؛ یعنی مجازند این کار را انجام دهند. ما نه‌تنها این کار را نکردیم بلکه مجموعه هزینه‌هایی که کرده‌ایم کمتر از یک درصد بوده است. بچه‌هایی هم که با ما همکاری می‌کنند، حقوقی نمی‌گیرند».
همت مثل یک رودخانه است
قمصریان معتقد است نهادهای حمایتی به علت طولانی شدن و پراکندگی خدمات نتوانسته‌اند به خانواده‌های نیازمند کمک شایانی کنند. او می‌گوید «ما برای حل مسئله دو شیوه داریم. یکی مساله محوری و دیگری فرآیند محوری. عموم نهادهای حمایتی ما فرآیند محور هستند. این کار علاوه بر محاسن زیادی که دارد چند آفت دارد که یکی از آنها طولانی شدن است و چون معمولاً اهداف بزرگی دارند اما منابع اندک است. خروجی خیلی جالب از آب در نمی‌آید. مثلاً ممکن است یکی از نهادهای حمایتی به یک خانواده ۵ نفره نیازمند ماهیانه فقط ۷۰ هزارتومان بتواند کمک کند که این مبلغ هیچ دردی را دوا نمی‌کند. اما ما خواستیم مساله محور باشیم. توان‌مان هم محدود بود. همچنین از مبناهای دینی هم بهره گرفتیم. در روایات و احادیث ما بسیار آمده هرکس گره‌ای از کار مؤمنی را باز کند، خداوند اجر و پاداشش را می‌دهد. تصمیم گرفتیم این موضوع ماهیانه هم نباشد. کار را ازحلقه های نزدیک شروع کردیم و موزائیکی جلو رفتیم».
پایه‌ی اصلی کار خیریه همت
پایه‌ی اصلی کار همت بر اساس دوستان رسانه‌ای و شبکه‌ای است. به این شکل که وقتی خیریه موردی را بر روی سایت خود منتشر می‌کند، سایت‌هایی که حامی همت هستند با قرار دادن لینک مربوط به آن خبر در گسترش و همه گیر کردن این خبر بین دیگر شبکه‌ها شریک می‌شوند و خبر در مدت زمان کمتری به گوش تعداد بیشتری از مردم می‌رسد. هر کدام ازین سایت‌ها با یک رویکرد و خط مشی متفاوت و جداگانه نسبت به هم در حال فعالیت هستند اما در اینجا همه واحد و یک شکل سعی در انتشار خبر مذکور دارند.
مهدی قمصریان، مدیر خیریه‌ی همت
بیشترین آسیب خیریه‌ها
مدیر خیریه‌ی همت آسیب‌هایی که خیریه‌ها را تهدید می‌کند دسته بندی می‌کند و می‌گوید «اول این که از هدف شکل گرفته شده که با نیت خدایی و کمک به خلق خداست، منحرف شوند. آسیب دوم سواستفاده از اعتماد عمومی مردم است. مردم ما مردم خیلی خیلی عزیز و شریفی در این حوزه هستند و واقعاً باعث تأسف است که در این شرایط چطور برخی از افراد از این اعتماد سواستفاده می‌کنند و مسئله بعدی موضوع قانون گذاری و نظارت بر این عرصه است. به طور کل عقیده بنده بر این است که مجریان و قانون گذاران کمی در آسان شدن اخذ مجوز همکاری کنند. در این زمینه عرصه را بیش از اندازه تنگ نکنند که در نهایت مراکز نتوانند زیر چتر و حمایت آنها قرار بگیرند. مورد دیگری که باید عنوان کنم، دوری کردن خیریه‌ها از تشکیلات اداری و تبعات آن است. در حال حاضر در موسسه همت هر کس هر کار و عملی انجام می‌دهد بر مبنای صدقه و عمل خیر می‌گذارد و تمام تلاش ما این است که از فضای بروکراسی که گریبان گیر خیریه‌های ما شده دوری کنیم تا هزینه‌های کمتری هم به خیریه تحمیل شود».